In de kern een algemene voorwaarde?

Juristen vinden het fijn om afspraken in een contract op te delen in twee smaken: kernbedingen en algemene voorwaarden. Dat onderscheid wordt door Europese regelgeving ook steeds belangrijker, vooral bij overeenkomsten met consumenten. Hoe dat onderscheid te maken, en waarom is het eigenlijk relevant?

Het belang van het onderscheid

Een rechter kan contractuele bepalingen nog wel eens opzij zetten: hij kan ze bijvoorbeeld vernietigen, wijzigen of een beroep erop afwijzen. Dat gebeurt bij kernbedingen niet snel. Een afgesproken prijs hoeft bijvoorbeeld niet redelijk te zijn. Bij algemene voorwaarden is dat risico op ingrijpen door de rechter echter veel groter.

Zo zal de rechter een algemene voorwaarde kunnen vernietigen als deze niet aantoonbaar uiterlijk bij de totstandkoming van de overeenkomst ter hand is gesteld aan de contractspartij. Hetzelfde geldt als de algemene voorwaarde oneerlijk wordt geacht omdat sprake is van een wezenlijke verstoring van het normale ‘contractevenwicht’. En bij onduidelijkheid van een algemene voorwaarde zal de rechter het beding tenminste uitleggen in het nadeel van de gebruiker van die voorwaarde, maar vaak wordt het beding dan ook meteen oneerlijk geacht. De rechter moet de toetsing in dat kader zelfs ambtshalve verrichten, dus ook zonder verweer van de contractspartij.

Wie algemene voorwaarden hanteert moet dus goed bedenken dat deze niet in beton gegoten zijn. Bijvoorbeeld bij aansprakelijkheidskwesties kan dat vervelend uitpakken, als bij een forse schadeclaim een beroep op een beperking van aansprakelijkheid niet op gaat.

Het onderscheid

Het verschil tussen een kernbeding en een algemene voorwaarde blijkt niet uit de verschijningsvorm. Beide soorten kunnen op een bierviltje staan, of in een stuk staan dat ‘algemene voorwaarden’ als opschrift heeft. Ook maakt niet uit of het beding iets regelt dat voor één of beide partijen belangrijk is. Waar zit het verschil dan wel? Puur in de inhoud.

Kernbeding

Van een kernbeding is alleen sprake bij de essentialia van de overeenkomst. Dat zijn de onderdelen die zó belangrijk zijn dat zonder die afspraken de overeenkomst helemaal niet tot stand gekomen zou kunnen zijn, omdat de overeenkomst dan niet voldoende bepaalpaar is. Het gaat dus om de elementaire wezenskenmerken van de betreffende overeenkomst. Het begrip kernbeding moet daarom zo beperkt mogelijk worden opgevat. Vaak zien kernbedingen op de afgesproken prijs en het object van de overeenkomst (goederen/diensten).

Kernbedingen moeten voldoende duidelijk en begrijpelijk zijn. Overigens ook in cijfermatig opzicht: ook voorwaarden van financiële producten mogen niet nodeloos ingewikkeld geformuleerd zijn. Is een kernbeding niet duidelijk en begrijpelijk, dan wordt dit beding toch behandeld als algemene voorwaarde, met alle risico’s van dien.

Algemene voorwaarde

Algemene voorwaarden zijn bedingen die zijn opgesteld om in een aantal overeenkomsten te worden opgenomen, maar kernbedingen vallen daar niet onder. Essentieel is de bedoeling om een beding te herhalen in verschillende contracten. Het maakt niet uit of de bedoeling van herhaald gebruik gestalte krijgt via een bord op de muur met “de directie is niet aansprakelijk”, via een keurig setje “algemene leveringsvoorwaarden” of via een regulier contract met standaardbepalingen. Nogmaals, het gaat niet om de vorm, maar om de inhoud.

Individueel uitonderhandelde maatwerkafspraken zijn echter niet ‘algemeen’ en dus ook geen algemene voorwaarden. Wanneer maatwerkafspraken ook geen kernbeding zijn, is er dus nog een derde categorie van bedingen (daarvoor gelden de risico’s van algemene voorwaarden niet).

Kijkt u uw modelcontracten en voorwaarden nog eens na en houdt u er rekening mee dat de letter van een contract zelden heilig is? Uiteraard kunnen wij dat ook voor u doen. Neem gerust contact met mij of een van mijn collega’s op.